Türk Yapısal Çelik Derneği (TUSCA) tarafından düzenlenen 12. Ulusal Çelik Yapı Ödülleri yarışmasında ikincilik ödülüne layık görülen Çanakkale Anten Kulesi projesi, teknolojinin doğayla bütünleşmesi açısından dikkat çekici özellikleriyle öne çıkıyor.
Mimari Açıklama
Radyo ve yayın kuleleri, fikir ve duyguların iletişimine ve paylaşımına olanak sağlayan, hem işlevselliğin hem de ilerlemenin sembolleridir; tıpkı ilerleme ve insanlığın birbirine bağlılığı hakkında bizimle konuşan ve geçmişteki medeniyetlerden bizlere kalan totemler gibi.
21. yüzyılda, modernleşmenin yeni bir aşamasına giriyoruz. Salt işlevsellik artık yeterli değil. Konfor ve duygusal deneyim, teknik yeterlilikten öteye geçerek hayatımızı yönlendiren itici güçler haline geldi. Artık yeni bir yüzyılda teknoloji ve doğayı deneyimleme şekline dair yeniden düşünme şansı bulmaktayız.
Çanakkale Anteni Kulesi projesi bize bir dizi yeni ve ilginç paradoks sunmaktadır. Teknolojinin eklenmesiyle doğanın deneyimlenmesi nasıl geliştirilebilir? Ziyaretçiler, vericilerin radyasyon tehlikelerinden korunurken, aynı zamanda anten kulesinin bulunduğu yükseklik kullanılarak çekici bir ziyaretçi deneyimi mümkün kılınabilir mi? Alanın tüm niteliklerini bir araya getiren ve bunları kapsamlı bir bütün halinde deneyimleyen bir ikon nasıl tasarlanır? Çanakkale'nin özgün yerel nitelikleri tasarıma dâhil edilerek, teknolojik bir totem yaşamsal öğeler ile beslenerek evrensel bir dilde ziyaretçiler nasıl buluşabilirler?
Yeni Çanakkale Anten Kulesi, özgün tasarımı ile farklı işlevleri ve mekânsal gereksinimleri tek bir mekânsal alanda birleştirerek tüm bu paradoksları çözümlemekte. Alanın etrafında dönen bir yol, çam ağaçlarının çarpıcı dokusu ile bütünleşmekte, kule her yönden panoramik manzaralar sunmakta. Ağaçların üzerinden yükselen ziyaretçi merkezi, yürüyüş yoluyla birleşmekte ve tepenin zirvesine dönerek gökyüzü ile buluşmakta. Tepe üzerindeki orman ise sürekli ve kesintisiz bir peyzaja dönüşürken, alanın iç kısmına çekici bir bahçe açılmakta.
Tasarım, ziyaretçi merkezini anten kulesinden net bir şekilde ayırdığı için ziyaretçiler ve çalışanların herhangi bir radyasyon tehlikesine maruz kalmaları engellenmiştir. Ağaçların üzerinden 360 derecelik bir platform ile şehir manzarası, Gelibolu, Çanakkale Boğazı ve çam ağaçlarını seyretmenin tadı çıkarılabilir. Bu sayede anten kulesi mütevazı ve yalın kalırken, gelecekteki teknolojik değişikliklere de uyarlanabilir hale gelmektedir. Teknik odaların kuleye ve yola yakın yerleşmesi ile de anten kulesinin işlevselliği ziyaretçi merkezinden ayrılmıştır.
Anten kulesi, iki dikey yolun birleşmesiyle oluşmakta ve ziyaretçilerin tesislere girmesi için zarif bir geçit sunmaktadır. Bu hareketin yarattığı güçlü görsel kimlik, yakından bakıldığında ayrıntılı bir manzara deneyimine imkân verdiği için kuleden uzaklaşıldıkça algılanan zarif bir ikonik görünüm ortaya çıkmaktadır.
MÜHENDİSLİK AÇIKLAMASI
Projenin en hassas kısmı, 95 metreye varan yüksekliği nedeniyle kule kısmı. Bu tip kule sistemlerin narinlikleri yüksek olduğundan rüzgâr yükleri altında rezonans ve aşırı titreşim sorunları yaşanabilir. Bu amaçla öncelikli olarak ön rüzgârın titreşim frekansları hesaplanarak sistem periyodlarının kontrolü gerçekleştirildi. Yapılan analizler sonucunda kulenin hâkim titreşim frekansının 0.5Hz değerinden büyük olması durumunda rüzgârdan kaynaklanacak olumsuz etkilerin önüne geçileceği görülmüştür.
Ön hesaplamalar sonucunda sistem geometrisinin ve kesit tiplerinin belirlenmesinin ardından detaylı hesaplara başlanıldı. Özellikle bu tip yüksek yapılarda üstyapı ve zemin davranışının beraber değerlendirilmesi önem arz etmektedir. Bu amaçla zemin parametreleri İntaç mühendisleri tarafından değerlendirildi, kazıklı temel gereksiniminin olduğu belirlendi. Sonrasında ise yapı-zemin etkileşimli sonlu eleman modeli kurularak analizler gerçekleştirildi. Yapı-zemin etkileşimli modeli oluştururken kazıklar yapısal eleman olarak kule temellerinin altında modellenerek uygun parametreler ile zemin etkisi temsil edildi.
Yapının bulunduğu bölge yüksek rüzgâr yüklerine açık olduğu gibi, aynı zamanda da bir deprem bölgesi. Yapının yüksek deprem yüklerine de dayanıklı olması amacıyla anten kulesi için Sahaya Özgü Sismik Risk Analizi çalışması yapılarak olası bir depremin bu bölgedeki spesifik etkisi elde edildi. Mevcut yönetmeliklerde bu tip yapılar için deprem yüklerinin ne ölçüde azaltılacağı belirtilmediğinden lineer olmayan hesaplar yapılarak öncelikle deprem yükü azaltma katsayıları hesaplandı. Sonrasında ise yapıya özel sönümler belirlenerek tasarım spektrumları elde edildi. En son adımda ise tüm bu bilgiler esas alınarak deprem yükleri hesaplandı ve sistem de buna göre boyutlandırıldı.
Detay boyutlandırma yapılırken gerek sonlu elemanlar ile yapılan karşılaştırmalı çözümler, gerekse de el ile yapılan mertebe kontrolleri ile sonuca gidildi. Her aşamada uygulanabilirlik, ekonomi ve güvenlik faktörleri düşünülerek adımlar atıldı ve tasarım sonlandırıldı.
Yapı, deniz kenarında olması sebebiyle zamanla yapı yüzeyinde oluşacak korozyon etkisinin önlenebilmesi ve doğal bir görünüme sahip olması için yapı çeliği olarak hava koşullarına yüksek mukavemet gösteren corten çelik kullanıldı. “Paslı” ya da “paslandırılmış” çelik de denilen bu çeliklerin en yaygın olarak bilineni COR-TEN American USX Corporation tarafından geliştirilen, özel üretilmiş çelik metalidir. Diğer adıyla “Eskitme Çelik” de denebilir. Birkaç yıl boyunca hava şartlarına maruz kaldıysa doğal olarak paslanır, pas patine gibi özel bir tabaka oluşturur ve yıpranmış görünüm özel inşaatlarda, çelik imalatlar ile çalışan sanatçı ve tasarımcı mimarlar için özel ilgi alanına dönüşür.
Corten Çelik Kaplama kendine has renge sahiptir. Yapılan bu seçim ile bütün yapının nerdeyse her tarafının cesaretli bir şekilde “paslı çelik” ile kaplanmış olması çarpıcı bir renk ve etki yaratacağı düşünülmektedir.