Güncel

 Yeşil Mutabakat, çevresel sürdürülebilirlik ve enerji verimliliği alanlarında büyük ölçekli firmaların yanı sıra KOBİ’lerin de somut taahhütlerde bulunarak çevre koruma çabalarına aktif olarak katılmalarını sağlayan kritik bir girişimdir. Bu program, işletmelerin çevreye olan etkilerini azaltma ve sürdürülebilir bir gelecek inşa etme konusunda üstlendikleri sorumlulukları yerine getirmelerini teşvik eder. Yeşil Mutabakat kapsamında, çevresel etki değerlendirmeleri, enerji verimliliği stratejileri ve karbon ayak izi azaltma planları gibi çeşitli taahhütler bulunmaktadır.



KOBİ’lerin Yeşil Mutabakat kapsamında verdikleri taahhütleri tam ve eksiksiz bir şekilde yerine getirmeleri gerekmektedir. Bu taahhütlerin ihlali, cezai yaptırımlara yol açabilir ve bu durum hem çevreye hem de KOBİ’lerin itibarına zarar verebilir. Devlet tarafından Yeşil Mutabakat’ı desteklemek amacıyla sunulan çeşitli teşvikler ve destekler mevcuttur. Vergi indirimleri, hibe programları ve uygun kredi olanakları gibi teşvikler, firmaların Yeşil Mutabakat hedeflerine ulaşmalarını kolaylaştırmakta ve çevre dostu uygulamaların benimsenmesini teşvik etmektedir.



Yeşil Mutabakat, sadece işletmeler için değil, tüm toplum için çevre bilincini artırma ve sürdürülebilir bir gelecek yönünde adımlar atma fırsatı sunmaktadır. Bu program aracılığıyla, çevre dostu uygulamaların yaygınlaşması, çevre kirliliğinin önlenmesi ve doğal kaynakların korunması hedeflenmektedir. Yeşil Mutabakat, gelecek nesillere yaşanabilir bir dünya bırakma konusunda atılmış önemli bir adımdır ve işletmelerin bu süreçte proaktif bir rol almasını sağlamaktadır.



Bu çalışma, KOBİ’lerin yenilikçi ve sürdürülebilir teknolojilere yatırım yapmalarını teşvik ederken, aynı zamanda yeşil ekonomiye geçişte öncü bir konumda olmalarını da hedeflemektedir. Bu hem ekonomik büyümeyi desteklemekte hem de çevresel sürdürülebilirliği sağlamaktadır. Sonuç olarak, Yeşil Mutabakat, firmaların, devletin ve toplumun ortak çabalarıyla, daha yeşil ve sürdürülebilir bir geleceğe doğru ilerlemelerini sağlayan bir köprü görevi görmektedir.



Yeşil Mutabakat kavramı Türkiye'de 2019 yılında gündeme gelmeye başlamıştır. Çevresel sürdürülebilirlik ve enerji verimliliği alanlarında firmaların taahhütlerde bulunarak çevre koruma çabalarına katılımını teşvik etmektedir. Yeşil Mutabakat’ın uygulanmasıyla birlikte firmalara çeşitli yükümlülükler getirilmiş ve çevresel etki değerlendirmeleri, enerji verimliliği planları, karbon ayak izi raporları gibi belgelerin sunulması gerekliliği ortaya konmuştur. Bu belgelerin eksiksiz ve doğru bir şekilde hazırlanması, Yeşil Mutabakat’ın başarılı bir şekilde uygulanmasını sağlamaktadır. Yeşil Mutabakat kapsamında istenen belgeler ve detayları şunlardır:



Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED) Raporu: Bu, firmaların projelerinin çevreye olası etkilerini analiz eden ve bu etkileri en aza indirmek için alınacak önlemleri içeren detaylı bir rapordur. ÇED raporunun alınması, ilgili Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığından veya kurumlardan yapılan başvurular sonucunda gerçekleşir.



Enerji Verimliliği Planı: İşletmelerin enerji tüketimini azaltmayı hedefleyen, enerji verimliliği teknikleri ve uygulamalarını detaylandıran bir stratejidir. Bu plan, enerji tasarrufu sağlayacak teknolojik yatırımları ve yöntemleri içerir. Enerji verimliliği planının hazırlanması, enerji yönetimi uzmanları veya danışmanlık firmaları tarafından yapılabilir.



Karbon Ayak İzi Raporu: Firmaların faaliyetleri sonucu doğrudan ve dolaylı olarak atmosfere saldıkları karbon miktarını ölçen ve bu emisyonları azaltma yollarını sunan bir belgedir. Karbon ayak izi raporunun hazırlanması için çevresel danışmanlık firmaları ile çalışılabilir.



Sürdürülebilirlik Raporu: İşletmelerin çevresel, sosyal ve ekonomik performanslarını ve sürdürülebilirlik hedeflerine ulaşma yolunda kaydettikleri ilerlemeyi gösteren bir rapordur. Bu rapor, genellikle bağımsız denetim firmaları tarafından hazırlanır ve Yeşil Mutabakat’ın başarılı bir şekilde uygulanmasını sağlar.



KOBİ’lerin söz konusu geçiş sürecinde ihtiyaç duyabilecekleri kalemler belirlenmiş ve birçok kamu kurum ve kuruluşu tarafından firmalara aşağıdaki başlıklar halinde sunulmaya başlamıştır.



1. Yenilenebilir Enerji Kullanımı Teşvikleri: Firmaların yenilenebilir enerji kaynaklarına geçişini hızlandırmak için teşvikler ve destekler sunulabilir. Bu, güneş ve rüzgâr enerjisi gibi temiz enerji kaynaklarının kullanımını artırarak, fosil yakıtların neden olduğu çevresel zararları azaltmayı hedefler.



2. Yeşil İnovasyon ve Ar-Ge Destekleri: Çevre dostu teknolojilerin geliştirilmesi ve uygulanması için araştırma ve geliştirme (Ar-Ge) projelerine özel destekler sağlanabilir. Bu, firmaların sürdürülebilir ürünler ve hizmetler geliştirmelerini teşvik ederken, aynı zamanda yeşil ekonomiye geçişte yenilikçilik kapasitelerini artırır.



3. Sosyal Sorumluluk Projeleri: Firmaların yerel topluluklarla iş birliği içinde çevresel farkındalık ve eğitim projeleri geliştirmeleri teşvik edilebilir. Bu tür projeler, toplumun çevre koruma konusunda bilinçlenmesine ve aktif katılımına yardımcı olur.



4. Yeşil Tedarik Zinciri Yönetimi: Firmaların tedarik zincirlerini çevre dostu uygulamalarla uyumlu hale getirmeleri için rehberlik ve destek sağlanabilir. Bu, sürdürülebilir malzeme kullanımını teşvik eder ve tedarik zinciri boyunca çevresel etkinin azaltılmasına katkıda bulunur.



5. Uluslararası İş Birlikleri ve Ortaklıklar: Yeşil Mutabakat’ın uluslararası düzeyde tanıtılması ve uygulanması için diğer ülkelerle iş birlikleri geliştirilebilir. Bu, küresel çevre sorunlarına karşı koordineli çabaların artırılmasına ve en iyi uygulamaların paylaşılmasına olanak tanır.



6. Yeşil Finansman ve Yatırım Olanakları: Sürdürülebilir projeler için yeşil finansman ve yatırım olanaklarının genişletilmesi, firmaların çevre dostu girişimlerde bulunmalarını teşvik edebilir. Söz konusu teşvik, yeşil bonolar ve yeşil krediler gibi finansal araçlar aracılığıyla sağlanabilir.



7. Halkın Katılımı ve Geri Bildirim Mekanizmaları: Yeşil Mutabakat sürecine halkın aktif katılımını sağlayacak platformlar ve geri bildirim mekanizmaları oluşturulabilir. Oluşturulan bu mekanizmalar, toplumun çevre politikaları üzerinde söz sahibi olmasını sağlar ve şeffaflığı artırır.



Bu önerilerle, Yeşil Mutabakat’ın kapsamını genişleterek, çevresel sürdürülebilirliğe yönelik daha kapsamlı ve etkili bir yaklaşım sunması hedeflenmiştir. Dikkat edilmesi gereken en önemli unsur; Avrupa Birliği ülkelerine ihracat yapan ülkelere uygulanacak olan Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması’na (CBAM) ait Yönetmeliğin 16 Mayıs 2023 tarihinde Avrupa Birliği Resmî Gazetesi’nde yayımlanarak resmen yürürlüğe girmiş olmasıdır1. Yayımlanan bu yönetmelik, sadece nihai ürünü üreten ve satan KOBİ’ler için değil onların bu üretimi yapmak için iş birliği yaptığı yan sanayi kuruluşlarını da kapsamın içine almaktadır.



ÇELİK SEKTÖRÜ ve YEŞİL MUTABAKAT

Yeşil Mutabakat, Avrupa Birliği'nin 2050 yılına kadar kıtayı tamamen karbonsuz bir ekonomiye dönüştürme vizyonunu somutlaştıran, çevresel sürdürülebilirlik ve iklim değişikliğiyle mücadele odaklı kapsamlı gerçekten büyük bir girişimdir. Bu girişim, özellikle enerji yoğun sektörlerde karbon emisyonlarını önemli ölçüde azaltmayı hedeflemektedir. Çelik sektörü, bu bağlamda hem enerji tüketimi hem de karbon emisyonları açısından büyük bir öneme sahiptir.



Yeşil Mutabakat'ın çelik sektörüne yönelik yaklaşımı, sürdürülebilirlik ve çevre dostu üretim yöntemlerine geçişi teşvik etmeyi amaçlamaktadır. Bu süreçte, çelik üreticileri, karbon ayak izlerini azaltmak için yenilenebilir enerji kaynaklarına yatırım yapma, enerji verimliliğini artırma, karbon yakalama ve depolama (CCS) teknolojilerini kullanma gibi stratejileri benimsemektedirler. Özellikle, yenilenebilir enerji kaynaklarına yapılan yatırımlar, sektörün enerji tüketimini daha sürdürülebilir kaynaklara kaydırarak karbon emisyonlarını azaltma potansiyeline sahiptir.



Bunun yanı sıra, çelik üretiminde hidrojen kullanımının artırılması, Yeşil Mutabakat'ın hedeflerine ulaşmasında önemli bir rol oynamaktadır. Hidrojen, fosil yakıtların yerine geçebilecek temiz bir enerji kaynağı olarak kabul edilmekte ve üretim sürecinde karbondioksit yerine yalnızca su buharı üretilmesini sağlamaktadır. Bu yöntem, çelik sektörünün karbon emisyonlarını önemli ölçüde azaltmasına olanak tanırken aynı zamanda Yeşil Mutabakat'ın sürdürülebilirlik hedeflerine ulaşmasına katkıda bulunmaktadır.



Ancak bu dönüşüm süreci, çelik üreticileri için önemli maliyetler ve teknolojik zorluklar getirmektedir. Yeşil teknolojilere geçiş, yüksek başlangıç yatırımlarını ve sürekli Ar-Ge çalışmalarını gerektirmektedir. Bu nedenle, çelik üreticilerinin rekabetçi kalmaları ve yeşil dönüşümü başarıyla gerçekleştirebilmeleri için finansal ve teknik destekler büyük önem taşımaktadır. Yeşil Mutabakat kapsamında öncelikli sektörler olan demir – çelik, çimento, alüminyum, gübre ve elektrik sektörlerinin sürdürülebilir bir geleceğe geçişini hızlandırmak amacıyla devletler tarafından sunulan hibe ve teşvik programları, bu dönüşüm sürecinde hayati bir destek mekanizması olarak öne çıkmaktadır. Bu programlar, çelik üreticilerini yeşil teknolojilere geçiş yapmaya teşvik etmek ve çevre dostu üretim yöntemlerini benimsemelerine yardımcı olmak için tasarlanmıştır. Ana hedef ise büyük ve orta ölçekli işletmelerin yanı sıra öncelikli sektörlerin üretimine katkı sağlayan yan sanayi dediğimiz mikro ve küçük ölçekli işletmelerdir.



YEŞİL ENERJİ ALANI İÇİN HİBE PROGRAMLARI

Dünya Bankası ile Türkiye'deki sanayi firmaları için etkin bir yeşil dönüşümü desteklemek amacıyla Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, KOSGEB ve TÜBİTAK tarafından toplam 450 Milyon ABD doları bütçe ile Türkiye Yeşil Sanayi Projesi (2023-2029) hayata geçirildi2. Kalkınma Ajansları Genel Müdürlüğü bu alandaki destekleri “Teknik Destek” olarak belirtmekte ve 4 başlık altında verilmektedir. Bu destekler Sanayi Teknoloji Bakanlığı (STB) Kalkınma Ajansları Genel Müdürlüğü katkısı KOSGEB ve TÜBİTAK tarafından proje çağrıları ile verilecektir. Programları açıklamadan önce şunu açıklamak gerekir; bu destekler, odalar, borsalar, dernekler ve birlikler aracılığıyla alınabilmektedir. Örneğin, içinde bulunduğunuz organize sanayi bölgesi ya da üyesi olduğunuz birlikler ile iletişime geçip bu desteğe aracılık etmeleri için talepte bulunabilirsiniz.



Türkiye Yeşil Sanayi Projesinin üç bileşeni bulunur. Bu bileşenler;

Birinci bileşen, KOSGEB aracılığıyla KOBİ'lere yeşil dönüşüm süreçlerinde geri ödemeli olarak destekler sunulacak. Bu destek kapsamında, yenilenebilir enerji, kaynak verimliliği, atık yönetimi, döngüsel ekonomi alanlarında faaliyetler desteklenecektir. Bu alanda KOSGEB bir yıllık uzun süreli bir proje çağrısını 2023 yılı Aralık ayında çeşitli yayın organları ile duyurmuştur.



KOSGEB tarafından yapılan hibe çağrısı iki farkı içeriğe sahiptir.



Sanayi KOBİ’lerinin Güneş Enerjisi Yatırımlarının Desteklenmesi Proje Teklif Çağrısı (2023.01): Bu çağrıda, sanayi sektöründe faaliyet gösteren KOBİ'lerin enerji sistemlerinin karbondan arındırılması, KOBİ'lerin çevre dostu teknolojilerin kullanımı konusunda bilinçlendirilmesi ve enerji maliyetlerini düşürerek rekabet güçlerinin artırılması amaçlanmaktadır. Yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımının artırılması ve sanayide temiz ve güvenilir enerjinin sürdürülebilir olmasına yönelik projelere öncelik verilecektir. Proje konusu, işletmelerin faaliyet gösterdiği bina/binalara bütünleşik şekilde (çatı) güneş enerji sistemi kurulmasına fayda sağlamaktır. Projeden KOBİ’lerin yararlanabileceği üst limit 14.000.000 ₺’dır.



Sanayide Temiz ve Döngüsel Ekonomi Proje Teklif Çağrısı (2023.02): Bu çağrıda ise imalat sektörü başta olmak üzere motorlu taşıtlar ve onarımı, bilgi ve iletişim, mesleki bilimsel teknik faaliyetler, bilgisayarlar ve kişisel eşyalar ile ev eşyalarının onarımı, son olarak ise Nace Kodu (bir iş yerinin faaliyet alanını ve bununla bağlantılı olarak iş yeri tehlike sınıfı bilgisini veren bir koddur) 96 ile başlayan diğer hizmet faaliyetleri alanlarında faaliyet gösteren KOBİ'lerin Yeşil Mutabakat çerçevesinde çevresel sürdürülebilirlik, rekabet edebilirlik, yatırım fırsatları, dijitalleşme ve kaynak temininde kapasitelerinin geliştirilmesine ve öncelikli ihtiyaçlarının çevresel duyarlılık ve kaynak verimliliği olarak karşılanmasına yönelik yatırımlarına katkıda sağlanması hedeflenmektedir3. Çağrının, yeşil teknolojileri hayata geçirme, karbonsuzlaştırma, kullanılan kaynakların verimliliğini artırma, atık üretimini azaltma, suyun korunması ve sürdürülebilir üretim yöntemlerini uygulamaya yönelik projelere öncelikli olacağı ise unutulmamalıdır. Destek verilecek başlıklar sırasıyla şunlardır;

Bu bağlamda proje konusunun belirtilen konu başlıklarında olması beklenmektedir. Projeden KOBİ’lerin yararlanabileceği üst limit 4.000.000 ₺’dır. Her iki programa başvuruda bulunacak KOBİ’lerin dikkat etmesi gerek önemli noktalar şunlardır; işletme 08.12.2021 tarihinden önce kurulmuş olmalıdır. Proje için oluşturulacak toplam harcama bütçesi en az 1.000.000 ₺ olmalıdır. İşletme destek ödeme aşamasında destek tutarı kadar teminat mektubu veya KGF kefalet mektubu ibraz etmek zorundadır.



Güneş enerjisi yatırımlarındaki özel şartlar ise şöyledir; işletmenin proje başvuru yapılan aydan önceki son 12 aya ait toplam enerji tüketiminin en az 20 Ton eş değeri Petrol (TEP)/232.560 kWh ve üzerinde olması ayrıca başvuru tarihinde işletmenin, yetkili kurum/kuruluşlardan alınmış geçerli Bağlantı Anlaşmasına, Çağrı Mektubuna sahip olması gerekmektedir4.



İkinci bileşen, TÜBİTAK tarafından Türkiye'de yeni yeşil teknolojilerin geliştirilmesini içeren, yeşil inovasyon faaliyetlerinde bulunan firmaları hedeflemektedir. Yeşil start-up’lar, KOBİ'ler, büyük firmalar veya firma ortaklıklarının başvurabileceği alanlar, yeşil dönüşüme veya daha yüksek verimliliğe destek olan Ar-Ge, prototip ve yeni ürün/proseslerin desteklenmesi amaçlanmaktadır. TÜBİTAK bu proje programında bünyesinde oluşturduğu Yeşil İnovasyon Teknoloji Mentorluk Programı aracılığıyla, 1831, 1832, 1833 kodlarla proje başvurularını almaya başlamıştır5. Proje çağrıları tarihleri değişiklik gösterebileceği, kapanan çağrı tarihlerinin süresi uzatılabileceği ya da yeniden aynı konu için çağrı açma durumu olabileceği için KOBİ’ler tarafından TÜBİTAK dikkatli bir şekilde takip edilmelidir. Kodlar ise şunlardır:

TÜBİTAK tarafından yürütülen ikinci bileşen genel anlamda firmaların yeşil dönüşüm faaliyetlerine yönelik Teknoloji Hazırlık Seviyesi (THS) 5-9 aralığını kapsayan prototip geliştirme ya da iyileştirme, validasyon ve sertifikasyon testleri, yerinde uygulama, ölçeklendirme, demonstrasyon ve saha denemeleri çalışmalarını da ayrıca destekleyecektir.



Üçüncü bileşen ise Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından sağlanmakta olup, firmaların, proje yönetimi, ihtiyaç analizi, kapasite geliştirme, yeşil sanayi akademisi, yeşil izleme sistemi ile tanıtım ve yaygınlaştırma kabiliyetlerinin artırılması konularında fayda sağlaması amaçlanmaktadır.



Bu fon kaynaklarının dışında ayrıca Avrupa Birliği’nin çağrıya dayalı çeşitli hibe ve teşvik destekleri de bulunmaktadır. Horizon 2020 bu alanda en büyük bütçeye sahip proje hibe programlarından birisidir. Bu hibe programları, yenilenebilir enerji projelerine finansman sağlamak, enerji verimliliğini artırmak, karbon ayak izini azaltmak ve yeşil dönüşüm sürecine önemli katkılarda bulunmak gibi amaçlarla özel olarak kurgulanmıştır. Çelik sektörü için tasarlanan hibe programları, firmaların yeşil teknolojilere yatırım yapmalarını teşvik ederek, sektörün dönüşümünü hızlandıran kritik bir finansal kaynak sunmaktadır. Çelik sektöründeki firmalar, bu hibe programları sayesinde yeşil dönüşüm sürecindeki maliyetlerini düşürebilir, teknolojik altyapılarını güçlendirebilir ve sürdürülebilirlik hedeflerine daha hızlı ulaşabilirler. Devletlerin bu tür teşvik ve destek programları aracılığıyla çelik sektörünün yeşil dönüşümünü desteklemesi, sektörün sürdürülebilirlik hedeflerine ulaşmasına ve Yeşil Mutabakat'ın genel vizyonuna önemli bir katkı sunmaktadır.



Hibe programları ve tutarları, ülkeye ve ülkelerin mevcut politikalarına göre değişiklik göstermektedir. Örneğin, Avrupa Birliği çapında, Yeşil Mutabakat kapsamında çelik sektörü için ayrılan hibe ve teşvikler, milyonlarca Euro’yu kapsamakta ve bu fonlar, projenin içeriği, inovasyon derecesi ve çevresel etkileri gibi faktörlere göre değişkenlik göstermektedir. Detaylı bilgi ve güncel hibe tutarları için ilgili devlet kurumlarının ve bakanlıklarının resmî siteleri en doğru ve güncel kaynaklardır. Ayrıca çeşitli finansman kuruluşları/ bankaların da Yeşil Mutabakat’a dayalı olarak yeşil enerji için verdiği krediler bulunmaktadır.



ENERJİ KREDİLERİ

Enerji kredileri, bireysel ve ticari amaçlarla kullanılabilecek birçok çeşitli seçeneğe sahiptir. Yeşil konut ve taşıt kredilerinden ısı yalıtımı ve enerji tasarrufuna, güneş enerjisi ve yenilenebilir enerji kurulumundan atık yönetimine veya sürdürülebilir tarıma kadar belirli yatırımlara ayrılmış krediler vardır. Bu kredileri sıralayacak olursak;



Güneş Enerjisi Kredileri

Enerji kredilerinin yaygın kullanım alanlarından biri de güneş enerjisi santrali (GES) kredileridir. Gerek eviniz için bireysel tüketici olarak kullanmak amacıyla kuracağınız GES'ler, gerekse de güneş tarlaları, rüzgâr panelleri vb. ile elektrik üretimine yönelik için kuracağınız kapsamlı GES santralleri, güneş enerjisi, rüzgâr enerjisi kredilerine uygun projelerdir.