Çelik yapı tasarımı ve uygulaması yapacak mühendislere yol göstermek, danışacakları konularda yardımcı olabilmek amacıyla TUCSA Çelik Yapılar Danışma Kurulu (ÇYDK)’nun 31 Ocak 2025 tarihine kadar oluşturulması ve akabinde faaliyete geçirilmesi planlanmaktadır. Ulusal ve uluslararası deneyimlere dayanan söz konusu Danışma Kurulunun oluşum ve çalışma esaslarını belirlemek üzere hazırlanan taslak yönetmelik ekte sektör paydaşlarının görüşlerine açılmıştır.
Dünya Çelik Birliği’nin (WSA) ifadesine göre dünyada üretilen çeliğin %50‘si inşaatlarda kullanılmaktadır.
Çelik Yapı Kullanım Oranları
Amerika, İngiltere, Japonya, İran gibi ülkelerde çelik yapı kullanım oranı %50’nin üzerinde, deprem riski çok az olan ve çimento ülkesi olarak anılan Almanya ve Fransa’da %30 mertebesindeyken Türkiye’de çelik yapı kullanım oranının; sanayi yapıları ve ticari yapılar dahil ortalama %5’in altında olduğu değerlendirilmektedir. 6 Şubat 2023 Kahramanmaraş depremi sonrasında Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı tarafından yayımlanan resmi raporlara göre deprem bölgesinde çelik yapı oranı; konutlarda %0,4 ve ortalamada %2,4 kadardır.
Çelik Yapı Kullanım Oranı Neden Az
Türk Yapısal Çelik Derneğinin 2006 yılında yaptığı tespitlere göre çelik taşıyıcı sistemli yapıların ülkemizde yeterince kullanılmamasının temel nedeni olarak şu hususlar belirlendi ve buna paralel tanıtım faaliyetleri artarak sürdürüldü:
1. çelik yapılar konusunu bilen mimar ve mühendis sayısının yetersizliği,
2. birçok üniversitede çelik yapılar dersini verecek öğretim üyesinin bulunamaması ve bazı üniversitelerde çelik yapılar derslerinin verilememesi,
3. akademisyen sayısının artması için gerekli doktora öğrencisi sayısının yeterli olmaması,
4. piyasa koşulları nedeniyle öğrencilerin çelik yapılar derslerini tercih etmemesi.
Avrupa’daki Çalışmalar ve Dünyadaki Danışmanlar
Avrupa Komisyonu, İkinci Dünya Savaşı sonrasında 1952 yılında kurulan ve 2002 yılına kadar faaliyetlerini sürdüren, bugünkü AB’nin temeli olduğu kabul edilen “Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğu (European Coal and Steel Community - ECSC)” adına kömür ve çelik konusundaki araştırmaları desteklemek üzere “Kömür ve Çelik Araştırma Fonu (Research Fund for Coal and Steel - RFCS)” fonunu sürdürmektedir. Ülkemizde, çelik kullanımının artırılması için henüz çelik üreticileri tarafından oluşturulmuş böyle bir vakıf veya fon mevcut değildir.
Dünya Çelik Birliği (World Steel Association – WSA) proje koordinatörü Henk Reimink 27 Mart 2015 tarihinde Avrupa Yapısal Çelik Birliği (ECCS) Genel Sekreteri ile temasa geçerek “yapılarda çelik kullanımının artırılmasını” amaçlayan müşterek bir çalışma önerdi. Bu konudaki hazırlıklar Terrence Busuttil tarafından ECCS’in 23 Nisan 2015’te Paris’teki toplantısında sunuldu. Daha sonra, ECCS Tanıtım İcra Kurulu (PMB) Başkanı H. Yener Gür’eş ile koordineli olarak 3 yılı aşan süre ile yapılan çalışmalar sonunda;
1. WSA, ECCS ve IPO (Independent Promotion Organisations) tarafından USP-E (United Steel Promotion-E /Birleşik Çelik Tanıtım-Avrupa) Grubu oluşturulurken,
2. WSA bünyesinde de çelik yapılar için pazar geliştirme programı kapsamında constructsteel kuruldu.
Dünyadaki dev çelik üreticilerinden, WSA bünyesindeki Çelik Konstrüksiyon (constructsteel) grubuna üye ArcelorMittal (Lüksemburg), Nippon Steel (Japonya), POSCO (Güney Kore), Tata Steel (Hindistan), JFE Steel (Japonya), Nucor Corporation (ABD), JSW Steel (Hindistan) çelik kullanımını artırmak üzere bünyelerinde çelik yapılar konusunda uzman mühendislerden oluşan danışmanlar bulundurmakta, çeşitli dernek ve teknik komitelerde faaliyet göstermektedirler.
Çelik Yapılar Danışma Kurulu Oluşturuluyor
Altyapısı olmadan sektörlerin gelişemeyeceği gerçeğinden hareketle, Türk Yapısal Çelik Derneği üyelerinden İnş. Y. Müh. Alparslan Güre’nin önerisi paralelinde TUCSA Çelik Yapılar Danışma Kurulu oluşturulması çalışmalarına başlandı. Bunu yaparken derneğin “Türkiye’de çelik yapıların yönetmelik ve standartlara uygun tasarım ve yapımını geliştirmek, kullanım alanlarını yaygınlaştırmak, sektörün sürdürülebilirliğini ve küresel etkinliğini artırmak” olan amacı esas alındı. İnş. Y. Müh. Alparslan Güre ayrıca şu değerlendirmeleri yaptı:
“Yatırımcıların çelik yapıdan kaçınmasında önemli nedenlerin başında çelik yapı tasarımına karşı duyulan çekimserlik olduğunu görüyorum. Kuşkusuz bu çekimser yaklaşımın en önemli nedeni yapı malzemesi olarak çeliğin yeterince tanınmaması. Yeteri kadar tanınmayınca da kafalarda hala; çelik paslanır, yangına karşı dayanıksızdır, çelik pahalıdır gibi pek çok soru işaretleri oluşuyor. Bu noktada önemli eksiklerden biri, tasarımı yapacak mühendislerin maalesef çeliği çok iyi bilmedikleri için çelik yapılara karşı çekinceli yaklaşmalarıdır.
TUCSA’nın bu yönde pek çok eğitim çalışması olduğunu biliyoruz. Ancak alınan eğitim pratiğe geçirmek istenildiğinde tasarım mühendisinin en büyük ihtiyaçlarından biri, takıldığı noktada danışabileceği güvenilir bir muhatap bulamamasıdır. Çok iyi çelik yapı bilgi ve deneyiminiz de olsa, yaptığınız tasarımın onay sürecinde karşınıza çıkan “yapı denetim firması” mühendisinin bu konuda yeterli deneyim ve bilgisi yok ise o zaman “vay halinize!”. Bu gibi durumlarda mühendislerin danışabileceği, gereğinde “hakemlik” görevi de yapabilecek bir kuruma ihtiyaç var.
Gerek akademisyen üyeleri gerekse deneyim ve bilgisi ile kendini kanıtlamış pek çok mühendis üyesini bünyesinde barındıran TUCSA’nın böyle bir çalışmada rol almasının yararlı ve gerekli olacağını düşünüyorum. Deneğimizin diğer ülkelerdeki eşdeğerlerini incelediğimde, eğitim yanında, uygulamalar sırasında “çelik yapılar için danışma merkezi” ve sorunların çözümünde “hakemlik” görevi üstlendiklerini görebiliyoruz.
Söz konusu danışmanlık; sadece tasarım konuları ile de sınırlı olmayıp, “yangın - korozyon ve yüzey koruma - malzeme temini - imalat - montaj gibi aşamaları da içerecek şekilde genişletilebilir. Böylesi bir hizmetin çelik yapıların yaygınlaştırılmasına önemli katkı sağlayabileceği düşüncesindeyim.”
Çelik yapı tasarımı ve uygulaması yapacak mühendislere yol göstermek, danışacakları konularda yardımcı olabilmek amacıyla TUCSA Çelik Yapılar Danışma Kurulu (ÇYDK)’nun 31 Ocak 2025 tarihine kadar oluşturulması ve akabinde faaliyete geçirilmesi planlanmaktadır. ÇYDK çalışmaları yol gösterici olup sorularınızın çözümünü içermemektedir. Soru sahipleri yol göstermenin ötesinde daha ayrıntılı çözümler için ÇYDK vasıtasıyla profesyonel danışmanlık alabilirler.
Söz konusu Danışma Kurulunun oluşum ve çalışma esaslarını belirlemek üzere hazırlanan taslak yönetmelik ekte sektör paydaşlarının görüşlerine açılmıştır. Sektör paydaşları ekteki Görüş Bildirim formu ile görüş ve önerilerini 31 Ocak 2025 tarihine kadar tucsa@tucsa.org e-mail adresine bildirebilirler.