Dakar Uluslararası Kongre Merkezi, projenin ana müteahhiti ve geliştiricisi olan Summa İnşaat arafından Senegal’in başkenti Dakar’da yapılmıştır. Senegal hükümeti talebi üzerine ve Türk Eximbank kredisiyle Senegal’in Kasım 2014 yılında ev sahipliği yapacağı 15. Francophonie Ülkeleri Zirvesi toplantısına yetiştirilmesi hedefiyle uluslararası standartlarda bir kongre merkezi inşa edilmesi kararlaştırıldı. Mimari projesinin Tabanlıoğlu Mimarlık, Statik projesinin Meinhardt (Türkiye) ve yapısal çelik müteahhitliğinin Çeçen İnşaat tarafından yürütüldüğü proje kapsamında
1,500 delege kapasiteli ana kongre salonu, 78 ülkenin devlet başkanları için yuvarlak masa toplantı salonu, konferans merkezi, müze, restoranlar ve idari binalar ile tüm bu binaların birleştiren 270 metre uzunluğunda 16 metre yükseliğinde monoblok çelik kanopi bulunmaktadır. Proje kapsamında uzun açıklık geçen ve mimari açıdan ekspoze olan yapılar yapısal çelik ile projelendirilmiştir. Proje kapsamında kullanılan toplam çelik tonajı 1957 ton, yaklaşık bulon adeti 30,750 adet olmasına rağmen sahada hiç kaynak yapılmamıştır. Sahada birleştirilen tüm çelik elemanlar bulonlu olarak
ve hızlı bir şekilde monte edilebilecek gibi tasarlanmıştır.
Tamamıyla Türk mimar, mühendis ve müteahhitlerinin çalıştığı projenin en önemli unsuru 11 ay gibi son derece kısa bir sürede anahtar teslim olarak projelendirme ve inşaatının tamamlanmış olmasıdır. Mimari unsurları ağır basan ve farklı fonksiyonlara hitab eden bir yurtdışı projesi olan bu yapı zamana karşı yarışılan bir proje oldu. Eylül 2013’te başlayan statik projelendirme süreci 3 ayda tamamlanarak çelik malzeme imalarına başlanmış, yaklaşık 60 günde biten ana taşıyıcı çelik imalatı toplam 80 günde monte edilmiştir. Nakliyat süresinin ise en az 45 gün hatırlatmakta fayda var. Ana bağlantı detayları hazırladığım el skeçlerindeki prensiplere uygun olarak çelik müteahhiti ile birlikte eş zamanlı olarak tasarlandı; çelik imalat detayları ortak bir Tekla modeli üzerinden yürütülen alışveriş ve koordinasyonlu çalışmalarla hızlı şekilde sonuçlandırıldı. Muhtelif ekspose çelik imalatlar (VIP köprüsü, VIP merdiveni vs.) ana çelik imalatından sonra tasarlanmış ve imal edilmiştir. Ana müteahhit Summa İnşaat muazzam bir hızla iç dekorasyon iş kalemlerini tamamlamış ve tesisi planlanandan 1 ay önce tamamlanıp Ekim 2014’te test ve komisyon işlemlerine başlamıştır.
Bu projedeki başarının sırrı statik proje ofisi ile çelik müteahhitinin projenin başından itibaren birlikte çalışması, müteahhit ve mimarlarla sıklıkla yapılan koordinasyon toplantıları ve çelik imalatının planlama, imalat ve montaj aşamaları düşünülerek statik tasarımın ve bağlantı detaylarının hazırlanmasıdır.
Vaziyet planına bakıldığında ana kongre salonunun merkezde olduğunu görüyoruz. Hemen yanıbaşında başkanlık toplantı salonu, VIP restoran ve müze/ sergi salonu bulunmakta. Halkın kullandığı restoran, konferans/ basın merkezi, idari bina gibi birçok birimi ilişkilendiren ve tüm bu binaların üzerinden geçen bir kanopi var. Bu kanopinin belli bir kısmı da kapalı ki buraya Rue adı verilmiş. Mimari projesinde de göreceğimiz üzere açık kanopinin çatısındaki motifler ahşapla yapıldı.
Kongre salonları oldukça komplike ihtiyaçlar içeriyor; kediyolları olsun, mekanik sistemler, A/V sistemleri ve sahne arkası/üstü konstrüksiyonları gibi. Bu sistemlerin ihtiyaçlarını karşılamak için birçok muhtelif ikincil çelik konstrüksiyonu kurgulandı.
Ana kongre salonunun çatısı, 6 metre aralıklarla yerleştirilen 45 metre temiz açıklığı geçen yapısal çelik ana makaslar ve bu strüktürü taşıyan çelik profil kolon ve çaprazlarla teşkil edildi. Ana makaslar, yatay eksende atölyede kaynatılmış başlıklar ve çaprazlarının farklı tiplerdeki 550 mm veya 450 mm’lik profillerden oluşturulmuştur. Burada saha montajının ve imalatın hızlı amacıyla nakliyat ekonomisi ve optimizasyonu da gözedilerek, çelik çatı makaslarının toplam yüksekliğini 2.35 metreye fiksledik ve uzunluklarını da 11.80 metre ile sınırlandırdık. 4 parça halinde, atölye kaynaklı olarak imal edilen makas elemanları ve sahada yerde bulonlu detayla eklenerek montaja hazır hale getirildi..
Yaklaşık 30 ton ağırlığındaki makaslar iki adet vinç ile kaldırılarak çelik kolonların üstüne üst başlıklarından oturtuldu. Makasların serbest olarak oturulması durumunda burulmaması için de gerekli stabilite analizleri yapıldı. Dolayısıyla bu yapıdaki açıklık 45 metre olmasına rağmen ara geçici bir mesnet yapısına ihtiyaç kalmadan montaj
tamamlandı ki bunun da inşaat hızı ve tabii maliyetler açısından oldukça avantajlı sonucu oldu.
Sahne arkasında bulunan betonarme kısmının kenarına mesh kaplamanın asılabileceği bir konsol çelik konstrüksiyon da tasarlandı. Tamamen kutu profillerden oluşturulan, ekspoze ve bulonlu bağlantıların olduğu, ancak bulonların mümkün mertebe gizli tutulduğu bir detay sistemi uygulandı. Bu üçgen prizması formundaki yapı, sahne arkasındaki betonarme konsol kirişlere asıldı. Genellikle yükleme rampası bu tip binaların en bakımsız olan yeridir ama
mimari grup güzel bir maharetle bu alanı üçgen yapının içine gizleyerek ortaya çok temiz bir görüntü çıkardı.
Projenin ikinci önemli ana taşıyıcı sistemi ise Kanopi yapısıdır. Kısmen kapalı kısmen açık bir yapı olan kanopi, tipik 12 metre aks aralıklar olan ve kenarlardan 8 metre konsol çıkılan zeminden 16 metre yükseklikte dir. Toplam uzunluğu 270 metre olan kanopinin orta bölümündeki 144 metrelik kısmı cam cephe ile kaplı olmasından dolayı Senegal’in yüksek hızlı rüzgar etkilerine maruz kalıyor. Cephede derz oluşması istenmediği için taşıyıcı sistemin tek bir blok alinde çözülmesi gereksinimi ortaya çıktı. Kanopiyi taşıyan kolonlar 800 mm çapında 16 mm kalınlığında çelik borulardan teşkil edildi. 16 metre uzunluğundaki kanopi kolonları sahada kaynaklı ek yapılmaması için özel gemi tutularak deck üstü nakliye yapıldı.. Çelik kolonların bir kısmı direkt olarak temele mesnetlenirken bazı çelik kolon farklı yükseklik ve formdaki betonarme yapıların çatısına oturtuldu. Muhtelif betonarme yapıların birbirinden bağımsız hareketinin kanopiye etkiteceği olumsuz etkileri minimize edebilmek için betonarme binalara mesnetlenen çelik kanopi kolonları mafsallı pandül olarak tasarlandı; dolayısıyla, kanopiye etkiyen yanal yükler kendi temeli bulunan çelik kolonlar tarafından çerçeve etkisiyle karşılandı. Her iki kenarından 8 metre konsol çıkan ve orta açıklığı 12 metre olan çatı çerçeve kirişleri açık kısımlarda HEA800 profili ile cam ile kapalı Rue kısmında ise HEB800 ile kurgulandı. Ana kongre salonuna denk gelen 60 metrelik kısımda ikinci bir kolon hattı olmaması için buradaki kanopi kirişleri bir ucunda ana kongre salonunu strüktürüne bağlandı ve dolayısıyla ana kongre holü ile tüm kanopi ilişkilendirilmiş oldu. Ana holün çatısı ile kanopi çatısı arasında kot farkı bulunduğu için kanopi ana kirişleri Z-formunda kırıklı olarak teşkil edildi. Bunun yarattığı bir kısım sehim ve deplasman farklılıkları, çelik elemanların genleşme davranışları ile hesap komplikasyonları detaylı statik analizler sonucunda çözümlendi. Ekvatora yakın konumdaki Senegal’de mevsimsel ve gece-gündüz ısı farklılığının düşük olması ise monoblok olarak tasarlanan bu çelik konstrüksiyonun statik dizaynı için bir avantajdı.
270 metre uzunluğundaki kanopinin 8 metre konsol kenar hattının dümdüz olması için saha bulonlu ve slotlu bağlantı detayları geliştirildi; ilaveten, mimari olarak bu bulonların dışarıdan görülmemesi için bağlantılar yapma U800 kenar profilinin içine gizlendi.
Dakar Kongre Merkezi içindeki önemli bir başka alan bina olan Başkanlık Toplantı Salonu’nun amacı 78 adet ülkenin devlet başkanı ve delegelerinin yuvarlak masa etrafında bir araya gelip toplanmasıydı. Bunun için de betonarme yapı üzerinde 25.4 metre açıklıklı bir çelik çatı oluşturulması gerekti. 4 metre konsollardan oluşan bir çelik çatıyı 7 metre yüksekliğinde 4 adet konsol betonarme kolon ile taşıttık. 25 metre açıklıklı ana kirişler HEB1000’lik profillerden, 4 metrelik çatı konsolları da 600 mm’den 240 mm’ye kademeli olarak inceltilmiş yapma H-kesitler ile sağlandı. Toplantı salonunun betonarme döşemesi de 55 cm yükseliğindeki 4 metre konsol çıkan betonarme kirişlerle sağlandı. Başkanlık Toplantı Salonu yapısını Ana Kongre Salonuna bağlayan bir de VIP köprüsü var. Başkanların kongre merkezine direkt intikal edebilmesi için planlanan bu kapalı yaya köprüsü 31 metrelik açıklığa sahip. Yine mimari sebeplerden dolayı oldukça ince ve narin yapılması istenen köprüyü, 4 metre yüksekliğinde germe çubuklarından oluşan çaprazlı makaslar ile yatayda da çaprazlanan bir kutu formu ile planladık. Mesnetlendiği binaların birbirinden farklı hareketinden etkilenmemesi için kayar mesnetli detaylar üretildi. Bu yapının da yerinde montajının hızlı ve kolay olması amacıyla, köprü makas ve çerçeveleri gerekli ters sehim ihtiyaçları da gözedilerek yerde monte edildi. 36 ton ağırlığındaki bu strüktür (25 kg/m2) yine iki vinç marifetiyle geçici ara mesnet kullanmadan kaldırılarak binalara mesnetlendi. Ardından kompozit döşeme betonu dökülerek imalat tamamlandı. Tüm sehim, deplasman ve vibrasyon kriterleri şartnamelere uygun olarak hesaplandı.
Projedeki bir diğer yaya köprüsü de Başkanlık Toplantı Salonunu VIP Restoranına bağlayan ve Rue’ye dik geçen köprü. Bu köprü kısmi olarak dışarıya açık olduğu için belli bir kısmı çerçeve, belli bir kısmı kirişlerden oluşturuldu. Bu köprüyü ara açıklıkta yüksek dayanımlı rodlar kullanarak cephe aksındaki kanopi kirişlerine astık. Dakar Kongre Merkezi dünya çapında saygınlığı olan pek çok ödüle değer görüldü. 2015 ENR Dergisi Best Global Project Ödülü Kazandı. Küresel Proje Yarışmasında Kültürel Projeler dalında Dünya Birinciliğini aldı. 2015 LEAF Award’da Yılın Halk Binası mimarlık ödülünü aldı. 2015 World Architectural Fair’e katılan projeler arasında finalist oldu. 2015 MIPIM Özel Jüri ödülüne aday oldu.