Projeler

TUCSA tarafından, Türk mimar ve mühendislerinin gerçekleştirdikleri başarılı çelik yapı tasarım ve uygulamalarını ödüllendirmek amacıyla 1997 yılından itibaren iki yılda bir gerçekleştirilen çelik yapı tasarım yarışmaları kapsamında 12. Ulusal Çelik Yapı Ödülleri Kasım 2020’de sonuçlandı. Birincilik Ödülü Gemak Tersanesi Yönetim Ofisi projesinin oldu. 

 

 

Marmara Denizi’nin güneydoğu kıyısında, körfezin girişinde yer alan Gemak Tersanesi, dünyanın her noktasından gelen şilep ve gemilerin bakım-onarım işlemlerinin yapıldığı bir alanda bulunuyor. Bakım ve onarım işleri yapıldığı için çelik malzemelerin boya ve raspa işlemlerinin, metalik seslerin yoğun olduğu alanda tasarlanan yönetim ofisinde, bu etkenler dikkate alınarak tersane ortamından da etkilenildi. Gerek malzeme kullanımı, gerekse gemi konstrüksiyonu ve gemi elemanları sabit yapı için nasıl bir yapı elemanı haline gelebilir, sorusuna aranan cevaplar ile tasarım ilerledi. Yapı, boyuna iki dilime ayrılarak iki dilimin arasına yerleştirilen sirkülasyon, servisler, ıslak hacimlerle birbirine eklemlendi (artiküle edildi). Tek kollu bir merdivenin yer aldığı bu artikülasyonda katlara sahanlıklardan dağılarak giriliyor. Merdiven üçüncü kattan sonra açığa çıkarken, en üst katta yer alan kafeterya, adeta kaptan köşkünden bakarmışçasına tüm tersaneyi görüş imkânını sunuyor. Yönetim ofisi, deniz tarafını, gemileri ve atölyeleri şeffaf bir cepheden izler bir konumda. İç mekân tasarımı esnek ve değişebilir partisyonlardan oluşuyor. İç mekânda gereklilik olmadıkça bir kaplama kullanılmamış olması dikkat çekiyor. Böylece yapının konstrüksiyonu ve strüktürel kurgusu içeriye de taşınmış oluyor. Yönetim ofisi, her ne kadar bir ofis olarak kullanılmak için inşa edilse de yönlere bağlı güneş kırıcı elemanları ve cepheyi içeri çekerek oluşturulan yapısal kurgusuyla, içinde bulunduğu yer ve hizmet sektörü nedeniyle çevresindeki endüstriyel yapılara, vinçlere (crane) ve liftlere atıf yapar nitelikte. Endüstrinin kullanmadığı hiçbir şeyi içermeyen fikri ve çıplak estetiği, yapıyı tasarlarken önemli ölçütlerden biri olarak görünüyor. Yapı tamamıyla çelik konstrüksiyon olarak tasarlanarak inşa edilmiş. Binada bodrum kat yok, ayak izinde olduğu gibi yükseliyor. Zemin katta fazla derin olmayan temel teknolojisi ile tüm taşıyıcılar rasyonel bir şekilde yükseliyor ve strüktür kendini tamamlıyor. Yapının boyuna iki dilim düzgün bir geometri içinde kayarak durması, kütlesel bir kararlılık sağlıyor. Gemak Tersanesi Yönetim Ofisi, adeta bir şilep gibi limana yanaşmış; gerektiğinde gitmeye hazır sonlu bir yapı fikrinin en özel örneklerinden biri. 

 

 

Bina, zemin ve dört normal kat olmak üzere toplamda beş katlı olacak şekilde tasarlanıp, taşıyıcı sistemi yapısal çelik konstrüksiyon olarak seçilmiştir. Aks aralıkları uzun doğrultuda 6 m; kısa doğrultuda 5.6 m ve 1.9 m uzunluğundadır. Binanın oturum alanı ~600 m2’dir. Kat yükseklileri 3.80 m’dir. Temel sistemi radye temel plağı olarak öngörülerek, yapılan analizler sonucunda kalınlığı 70 cm olarak belirlenmiştir. Yapısal sistem, davranış açısından detayları Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik 2007’de ifade edildiği şekilde “Deprem yüklerinin süneklik düzeyi yüksek çerçeveler ile birlikte yine süneklik düzeyi yüksek dışmerkez çaprazlı çelik perdelerden oluşan sistem” (Bkz. DBYBHY 2007, Tablo 2.5, 3.4.b) olarak tasarlanmıştır. Taşıyıcı sistem elemanları, geniş başlıklı I-enkesitlerden seçilen yapısal çelik kolonlar ve kirişlere ek olarak, mimari tasarıma uygun, yapı davranışına dikkat edilerek konumlandırılan yine geniş başlıklı I-enkesitli dışmerkez çaprazlardır. Kolon enkesitleri HD 400x237 ve HD 400x216 olarak seçilmiş, kiriş enkesitleri ise HE-B 260, HE-B 280, HE-B 340 ve HE-B 360’tır. Dışmerkez çapraz elemanlarının enkesitleri ise HE-B 240 olarak belirlenmiştir. Taşıyıcı sistem döşemeleri için, trapez saç+betonarme döşemeden oluşan kompozit döşeme sistemi uygun görülmüştür. Betonarme döşeme kalınlığı toplam 15 cm, tali kiriş profili ise IPE 270 olarak seçilmiştir. Diyafram döşeme davranışının sağlanabilmesi adına, döşeme düzlem içi ve düzlem dışı kuvvetlerin taşıyıcı sisteme aktarılabilmesi için uygun aralık ve konfigürasyonda kayma çivileri kullanılmıştır. 

 

Yapının yapısal sistemindeki yapısal çelik elemanların ağırlıkları toplamı, birleşim detaylarıyla birlikte ~450 tondur. 

 

Yapı, zemin mühendisliği açısından sorunlu bir bölgede, Altınova’da (Yalova) deniz kıyısına yakın bir konumdadır. Yapı yüklerinin önemli bir bölümünün taşıyıcı sistem öz yükleri olduğu düşünüldüğünde, taşıyıcı sistemin yapısal çelik olarak seçilmesi -yapı yüklerini azaltabilmesi ve daha düşük zemin dayanımına ihtiyaç duyulması nedeniyle- geoteknik açıdan yaşanacak riskleri azaltmış ve yapılan zemin ıslahını uygulanabilir kılmıştır.