Projeler

Azerbaycan Bakü SHAH Deniz 2 Offshore Platformu

İnş.Yük.Müh. Alparslan Güre, Genel Müdür, Tekfen Mühendislik Dr. Orkun Görgülü, Yapısal Tasarım Grup Lideri, Tekfen Mühendislik

İnş.Yük.Müh. Alparslan Güre, Genel Müdür, Tekfen Mühendislik

Dr. Orkun Görgülü, Yapısal Tasarım Grup Lideri, Tekfen Mühendislik

Azerbaycan doğal gazını Avrupa’ya taşıyan, önemli bir bölümü Türkiye’den geçen ve halen yapımı hızla devam etmekte olan TANAP, Güney Kafkas Boru Hattı (SCP) ve Trans-Adriyatik Boru Hattı (TAP) ile birleşerek Güney Doğal Gaz Koridorunu oluşturmakta olup, projenin Türkiye sınırları içinde Eskişehir ve Trakya’ dan ulusal gaz dağıtım şebekesine bağlantısı için iki ana çıkış noktası yer almaktadır. (Şekil 1). Bu proje ile, Hazar Denizinden çıkartılacak doğal gazın, önemli bir bölümü Türkiye üzerinden Avrupa’ya iletilmiş olacaktır. Projenin başlangıç noktasını oluşturan doğalgaz rezervi, Bakü’nün yaklaşık 100 km güneyinde, Hazar Denizi’nde 50 metre ile 500 metre arasında değişen su derinliğine sahip Shah Deniz sahasında yer almaktadır. Doğal gaz, “offshore” platform yapıları vasıtası ile bu rezervlerden çıkartılmakta ve buradan ilk durağı olan kara terminaline aktarılmaktadır.

“Offshore” platformlar, imalatından montajına kadar son derece kompleks yapılardır. Platform genel olarak “top-side” ve “jacket” olmak üzere iki ana bölümden oluşur. Jacket, “top side” olarak adlandırılan üst platform grubunu taşır. “Top side” işletme gereksinmelerine bağlı olarak birden fazla kattan oluşur. “Top side” ların en önemli özellikleri, sınırlı alanda, pek çok teknolojik ekipman ve borulama ile birlikte yaşam ve hizmet ünitelerini de içeren son derece sıkışık yerleşime sahip olmalarıdır. Platformların montajı kısaca yüzdürme-batırma metodu diyebileceğimiz bir yöntem ile son derece hassas bir operasyon vasıtası ile gerçekleştirilir.

Platform taşıyıcı yapısı çelik konstrüksiyondur. Kullanım şekli ve operasyon özellikleri nedeni ile normal çelik konstrüksiyon yapılara kıyasla çok daha katı dizayn şartlarına haiz yapılardır.

Bu yazıda, Shah Deniz Bravo (SDB) kompleksine ait, imalatı aynı anda yürütülen iki adet “offshore” yapısının “top side” imalat mühendisliği çalışmaları anlatılmaktadır.

SDB Platform Kompleksi, Üretim ve Yükselticiler platformu (SDB-PR) ile Yaşam Üniteleri ve Hizmetler platformundan (SDB-QU) oluşmaktadır. Her iki platform birbirine çelik konstrüksiyon köprü ile bağlanmaktadır (Şekil 2). SDB-PR platformunun ağırlığı yaklaşık 16500 ton olup, kuyulardan üretilen akışkanların toplanıp işlendiği, gaz ve sıvı boru hatları ile kara terminaline ihraç edildiği birimlerden meydana gelmektedir. SDB-QU platformu ise adından anlaşılabileceği üzere yaşam ve hizmet ünitelerinin toplandığı platform olup yaklaşık ağırlığı 13.000 Ton’dur.

İmalat ve kara montaj işleri, Bakü-Bayıl bölgesindeki “yard” da yapılmıştır. Yapıların özelliği nedeni ile çelik taşıyıcı aksam ile mekanik tesisat ve diğer birimler belirli bir silsile ile oluşturulmaktadır. Yapının tamamlanmasından sonra deniz kıyısına kaydırılması için tüm kara montaj işleri “skid way” dediğimiz kızaklar üzerinde gerçekleştirilmektedir.

İmalat mühendisliği kapsamında projelendirme Tekfen Mühendislik tarafından gerçekleştirilmiştir. Tekfen Mühendislik, projede “yerel personeli” eğitme yönünde de bir görevi üstlenmiş, bu doğrultuda İstanbul ofisinden gönderilen 19 kişilik uzman kadrosuna ek olarak 41 kişilik yerel personel projeye dahil edilmiştir. Böylelikle toplamda 60 personelin Shah Deniz Bravo Platform Kompleksi projesinde çalışması sağlanmıştır. Özellikle teknolojik açıdan zorlu operasyon gereken böyle bir projede, bilgisayar destekli 3D tasarım modellemenin, disiplinler arası entegre ve mühendislik mükemmelliğine ulaşma hedefiyle kullanımı büyük önem arz etmektedir. Bu sebeple, Tekfen Mühendislik, yerel kaynaklardan sağlanan personele Azerbaycan Bakü’de 48 saat ön eğitim, 144 saat ise uygulama eğitimi olmak üzere toplamda 192 saat yapısal çelik ve Tekla Structure eğitimi vermiştir Bu eğitimlerde önemle vurgulanması gereken nokta, yerel kaynaklardan sağlanan personelin birçoğunun daha önce yapısal çelik işleri ile uğraşmıyor olmasıdır. Buna karşın söz konusu personelin yarısından fazlası proje sonunda, bundan sonraki projelerde çok daha verimli olabilecek seviyede bilgi ve deneyim ile donatılmışlardır. Proje bu yönü ile de Azerbaycan genelinde nitelikli iş gücü yaratma anlamında önemli bir katma değer oluşturmuştur.

Offshore imalat resimlerinin hazırlanması öncesi verilen eğitimler ile mühendislik anlamında standart meydana getirilmesi birincil öncelik olmuştur. Bu bağlamda kesit ve detay gösteriminde uyum ile elemanlarda parça poz gösterimleri, yazı boyutları, içerik, ölçek vb. kategoriler için standartlar meydana getirilmiştir. İlave olarak çelik çizimlerin imalata gönderilmesinden önce katı bir kontrol prosedürü oluşturulmuştur. Zira toleranslar son derece sınırlıdır ve geri dönüş maliyeti gerek malzeme ve işçilik gerekse is programı açısından son derece yüksektir. Bu nedenle, ilgili birleşime ait ön dizayn resmi ile detay çizimler mutlaka karşılaştırmalı kontrol edilmiştir. Kontrol sonucunda ölçü, kaynak, malzeme tip ve kalınlığı gibi bilgilerde farklılık var ise işveren ilgili konularda uyarılmıştır.

Böylelikle proje kapsamında sorumluluk alanı genişletilmiş, hatasız proje ile hem zaman kazanılmış hem de işverenin güveni sağlanmıştır.

Shah Deniz Bravo Platform Kompleksinde yapısal çelikler S355 ve S460 kalitesinde yüksek dayanımlı çelikler olup neredeyse tamamı kaynaklı birleşim olarak tasarlanmıştır. Sadece sökülebilir modüller olan merdiven basamakları ile korkuluklarda bulonlu birleşim kullanılmıştır. Bu sebeple bilgisayar destekli modelleme sırasında hemen hemen bütün çelik elemanlara kaynak ağzı açılmış ve kaynak numaralandırması yapılmıştır (Şekil 3). Kaynakların modele işlenmesi sırasında dikkat edilmesi gereken birçok konu bulunmaktadır. Örneğin kaynak hangi resimde gösterilecek ise, kaynak modellenirken öncelikle ilgili eleman seçilmiş olmalıdır. İlave olarak kaynağa ait bilgiler mümkün olduğunca elemanlar seçilmeden önce girilmeli ve belirlenen kaynak ağzı detay numarası model içerisine tanımlanmalıdır. Bütün bu modelleme detayları Azerbaycan Bakü’de teknik personel eğitiminde detaylıca irdelenmiş, böylelikle imalat projelerinin hızlı ve hatasız bitirilmesi sağlanmıştır.

Mühendislik sürecinin sonunda imalat resimleri tamamlanan parçaların nesting çizimleri de yapılmış halde iş hazırlama departmanına iletilmiştir. Shah Deniz Bravo Platform Kompleksinin sonraki imalat aşamalarında, iş hazırlama departmanı stok sahasından talepte bulunarak malzemenin ön kumlamaya gönderilmesini sağlamıştır. Kumlamadan gelen çeliklerin plaka kesimleri yapılarak parça imalatına başlanmıştır. İmalat sürecinin her aşamasında UT ile penetrant testler titizlikle uygulanmış ve imalat sonunda ilgili parçanın son kumlama ve boyası da yapılarak ön montaj sahasına iletilmiştir. Süreç sonunda ise geçici ayaklar üzerinde montajı tamamlanan offshore platformu barge üzerine alınacak ve yüzdürülerek deniz üzerinde kalıcı konumuna monte edilecektir (Şekil 6).

Shah Deniz-2 ve Shah Deniz-1 (Chirag) offshore platform projeleri arasında tasarım ve imalat yönünden büyük farklılık olmamasına karşın Shah Deniz-2 projesi bir önceki projeye istinaden yaklaşık bir yıl daha erken tamamlanmıştır. Şantiye sahasının yanında Tekfen Mühendislik ofisi kurularak üretimle paralel çalışılması ile imalat süresince anında geri dönüş sağlanması sürenin kısaltılmasında büyük pay sahibidir. Offshore tasarımda 3D modelleme kullanılması ve personelin eğitilmesi ile detay tasarımda hata oranının minimuma indirilmesi de imalat süresini kısaltan bir diğer faktördür. Projenin bir diğer önemli sonucu ise öz kaynaklardan sağlanan personel sayısının limitli tutularak, yerel personelin eğitilmesi sonucu Azerbaycan’da sağlanan nitelikli işgücü ve kazandırılan katma değerdir.

Proje Genel Bilgileri

• İşveren: BP Exploration (Shah Deniz) Limited

• İnşaat Süresi: 21 Ay (01/01/2014 - 31/05/2017)

• Müteahhit: ATA Konsorsiyum (AmecFW

– Tekfen -Azfen)

• Çelik Uygulama Mühendislik İşleri:Tekfen Mühendislik A.Ş.

• Kompleks Toplam Ağırlığı: 30,000 Ton

• Platform Kompleksi Bileşenleri: Üretim ve Yükselticiler Platformu (SDB-PR), Yaşam Üniteleri ve Hizmetler Platformu (SDBQU), Platformlar Arası Bağlantı Köprüsü

Üretim ve Denizaltı Akış Hattı Yükselticileri Platformu (16500 Ton)

• Güç üretim ve dağıtımı

• Denizaltı akış hattı hidrat yönetimi için direk elektrik ısıtma sistemi

• MEG toplu depolama ve denizaltı toplu hatları ile denizaltı üretim sistemlerine dağıtımı

• Denizaltı hidrolik güç sistemi

• Denizaltı kontrol arayüzü

• Kimyasal enjeksiyon sistemi

Yaşam Üniteleri & Hizmet Platformu (13000 Ton)

Yaşam üniteleri

• Akış hattı kabul tesisleri

• Üretim ve test manifoldları

• 2 fazlı yüksek basınçlı kuyu sıvı ayırma