Binalarımızdaki büyük tehlike: "Pas"a (Korozyona) karşı koruma önlemi alınmamış donatı demirleri. Binanın iskeletini / karkasını oluşturan inşaat demiridir. Demir korozyondan, ne kadar etkin korunursa, binayı o kadar sağlam ve güçlü kılar. Böylelikle yapıyı etkin korumuş ve ömrünü uzatmış olur. Yaşamımız boyunca inşa, yapı güvenliği ve ekonomisi ile ilgili türlü ilginçlikler yaşıyoruz.
İnşaat yap, piyasa canlansın. İnşaat yapmazsan piyasa duracak. Ekonomi kötüye gider. Öyle de oluyor. Ve sonra, şuraya geldik; “İnşaat yap, insanlara mezar olsun!" Ne çektik değil mi? Binalar çöktü, köprüler yıkıldı, direkler devrildi, çatılar uçtu, yangınlar oldu. Bunca can ve mal kaybı oldu. Ve son örneği İstanbul Kartal’daki 9 katlı Yeşilyurt Apartmanı’nın çökmesi oldu. 21 ölü, 14 yaralı… Bilanço ağır, tam bir felaket! Bu felaketlerin üzerinde ne kadar durduk? Durabildik? Ne yapabiliriz? Nasıl önleriz?
Felakete konu olan inşaat demiri ve korozyon konusunda, basında yer alan bilirkişinin raporunda yer alan inşaat demirinin uğradığı akıbeti korozyonu (paslanmayı) dikkatlere sunmakta yarar görüyorum.
"İnşaat demirleri korozyona uğramış. Raporda, korozyona uğramış muhtelif demirlerin et kalınlıklarının ölçümlerinin yapıldığı, 12'lik inşaat demirlerinin 9,5'a kadar düştüğünün görüldüğü, 19 karot numunesinde ise Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’na akredite bir laboratuvarda beton basınç dayanımı testi yapıldığı kaydedildi. “Korozyonun dünya üzerindeki yıllık maliyeti GSMH‘nın % 3,1 ‘dir. Bu oranla baktığımızda Türkiye’de yıllık korozyon kaybımız 20 milyar dolardır. Demir çeliğin korozyon oranı bu tutarın minimum %40 olarak tahmin edilmektedir. 8 milyar dolar eder. Bu da Türkiye’deki bazı bakanlıkların bütçesinin 3 katı kadar bir kayıptır. Her alanda, günlük yaşamın içinde, her zaman kullandığımız, yaşamımızda yoğun öneme sahip olan Demir – Çeliğin korozyona - pasa karşı korunması ülkemizde gereken ilgiyi görmemiş ve ihmal edilmiş bir konudur.
Dünyanın önde gelen gelişmiş ülkelerinde çoğunlukla kamu bilinci gelişmiş toplumun her kademesinde korozyon ile mücadele politikaları oluşturulmuş ve gelişmelerine önemli katkılar sağlamışlardır. Tedbir amaçlı önlemler ve en iyi bilinen uygulamalara rağmen betonarme yapılar ve donatılar korozyona açık ve savunmasız bir haldedirler.
Sıcak Daldırma Galvanizleme çelik ve betonarme yapıların ömrünü uzatmakta önemli bir çözümlerden biridir. Hedeflenen ekonomik avantajları sağlar ve yapıların görevini yapma süresinden/ömründen önce kullanılmaz duruma gelmelerini önler. İnşaatın tamamlanmasından sonraki aşamada korozyon sorununa eğilmek hem maliyetlidir hem de yapı bakım ve onarım için yapı periyodik olarak kapatılacağından rahatsızlık vermektedir. Korozyon sorununa usule uygun bir şekilde eğilmemek ölümcül sonuçlara sebebiyet verebilecek feci yapısal bozukluklara kadar gidebilir.
Düzgün tasarım ve malzeme seçimine inşaat esnasında ehemmiyet gösterilmesi halinde sözü edilen maliyetler ve emniyet sorunlarından kaçınmak mümkündür.
Beton blokları birleştirmek ve güçlendirmek amacıyla kullanılan betonarme inşaat çeliği ve yapısal çelik elemanları açısından bu durum kritik önem arz etmektedir.
Çelik parçaların eriyik haldeki 450 ºC çinko havuzuna daldırılarak elde edilen Sıcak Daldırma galvaniz kaplama işlemi, kanıtlanmış ve başarılı bir geçmişe sahip olduğu için korozyona karşı koruma önlemi olarak korumada önemli bir tercihtir.
Sıcak daldırma galvaniz kaplama ile korozyona karşı sağlanan koruma, çinkonun doğasında var olan, demire oranla daha düşük korozif olmasının sağladığı avantajdan kaynaklanmaktadır. Çelik yüzeyinde kaplama almamış küçük noktasal alanlar, korozyona maruz kalan alanlarda “katodik koruma“ adı verilen bu özelliği sayesinde koruyabilmektedir. Galvaniz Kaplama kendisine özgü metalürjik bağ yapısı ve metalik kaplamanın sağladığı güç ile birleştiğinde alttaki çelik yüzeye derin nüfuziyetle birleşerek mekanik zararlar karşısında en üst düzeyde bir direnç/dayanım sağlamaktadır.
Galvaniz kaplanmış inşaat demiri; güçlendirilmiş bir koruma ve avantaj sağlar. Galvaniz kaplama, klorür tuzu saldırısı karşısında mükemmel direnç sağlar ve betonun karbondioksit salınımından etkilenmez.
Çinkonun katodik koruma özelliği, kaplama yüzeylerinde herhangi bir küçük açık olması halinde korozyonu engeller ve her türlü korozyon riskini hapsederek korozyona maruz kalan çeliği korur, kaplamanın bozulmasını önler. Çinkonun korozyonu az miktarda hacim değişikliği ile sonuçlanmaktadır. Çelik korozyonunun aksine, çevreleyen beton üzerinde olumsuz bir etkisi yoktur. Araştırmalar, korozyona uğrayan çinkonun beton içine sızdığını, noktasal gözenekleri doldurarak korozyonun ilerlemesini durdurduğunu ortaya koymaktadır.
Yüzey katmanı olmayan(veya siyah ) çelik takviye çubukları, yüzeyini saran betonarme yapının korumasına tabidir. Ancak beton doğal geçirgenliğinin yanı sıra çatlaklar ve genleşme bağlantıları nedeniyle eritici tuzlar, deniz tuzları ve diğer oksit etkisi olan maddelerde bulunan kloritlerin betonarme demirine nüfuz etmesine izin vermektedir. Havadaki karbondioksit bile zamanla betonarme demirinin korozyona uğramasına neden olacaktır.
Temel olarak iki türde kaplama mevcuttur; bariyer kaplama ve fedakar kaplama. Kaplamaların çoğu, çeliğe hava ve su (H₂O) girişini önlemek amacıyla temel bir koruma sağladığı için bariyer kaplama olarak adlandırılmaktadır. Fedakar veya çinko ile galvaniz kaplamalar da etkin bariyer görevi görürler, ancak buna ek olarak galvaniz kaplanan çinko çelikten önce kendini feda ederek (yani korozyona uğrayarak) ikinci bir savunma hattı teşkil ederek uzun ömürlü bir koruma sağlar.
Çeliğin sadece bariyer kaplama ile korunduğu hallerde, bu kaplamanın zarar
görmesi, hava koşullarına maruz kalması gibi durumlarda ise korozyon, korunmayan yüzeyden girerek işlemeye başlar ve dışarı doğru ilerler. Bu korozyon, kaplamanın altındaki demir oksitlerin gelişmesi nedeniyle gerçekleşir. Kaplamayı zorlar,arızalara, çatlamalara neden olur ve açık/korunmayan alanın genişlemesine sebebiyet verir.
Sıcak Daldırma Galvaniz kaplama çeliğin etrafındaki betondan önce korozyon geçirmeyen metalik bariyer kaplama tabakası aracılığı ile çeliği korozyondan ayrıştırmaktadır. Bu bariyer, çeliği korozyondan koruyan ilk savunma hattını oluşturmaktadır.
Yapı, inşaat ve ulaşım gibi nihai tüketici pazarında kilit öneme sahip olan malzeme uzmanları ve ürün mühendisleri, maliyet, kalite ve teknik performans kriterlerini karşılamakla beraber doğa ile uyum sağlayan çevreye saygılı demir-çelik ürünlerini tercih etmeye/seçmeye başlamışlardır.
Galvanizli kaplamaların doğa dostu ve koruyucu oldukları bilimsel çalışmalarla belgelendirilmiştir.
Sıcak daldırma galvaniz kaplama; çelik ve betonarme yapıların ömrünü bulundukları ortam koşullarına bağlı olarak 100 yıla kadar uzatabilmekte; bakım ve onarım işlerinde harcanan çok yüksek miktarda doğal kaynak israfını, onarım masraflarını, zaman ve iş gücü kaybını önlemektedir.
Bakım ve onarım ihtiyaçlarını en aza indirgediği ve çeliğin yeniden eritilip tekrar işlenmesi gibi yüksek maliyetli işlemlere gerek kalmadığı için çinko kaplama sayesinde enerji tasarrufu da sağlanmaktadır.