Size artık teknolojinin davranışlarımızı tahmin ettiğini, neyi nasıl ve ne zaman yapacağımızı bildiğini hatta vereceğimiz kararları bile değiştirecek kadar etkili olduğunu söylesem ne yapardınız?
Üstüne bir de sigortacınızı poliçe yenileme tarihinden bir gün önce yediğiniz hamburgerden ve ondan sonra da marketten alacağınız sağlıksız yiyeceklerden haberdar edeceğini böylece bir sonraki dönem sigorta risk priminizin artacağını söylesem herhalde “O kadar da uzun boylu değil!” derdiniz. Maalesef o kadar uzun boylu ve bunların hepsi gerçek. Bir bilim kurgu filminin içinde değilsiniz. Siz dâhil önümüzdeki yıl dünyada 4 milyar insan böyle bir dünyada yaşıyor olacak.
Her teknolojik yenilik gibi bu teknolojinin iyi yönleri de var. Aksi taktirde kimse kullanmazdı. Bu teknoloji ile insanlara daha iyi deneyimler sunacak hizmet ve ürünler geliştirmek düzenlemeler yapmak mümkün olacağı gibi, davranış bilimi sayesinde öngörülebilen davranışlara müdahale de edilebilecek. Şimdi yakından bakalım, bu nasıl mümkün olacak?
Davranışların İnterneti (IoB – Internet of Behaviour) platformları, Nesnelerin İnterneti (IoT – Internet of Things) sensörleri, sosyal medya, çevrimiçi mağazalar vb. gibi farklı kaynaklardan gelen verileri bir araya getirir. Bu veriler davranış kalıplarını keşfetmek için davranış psikolojisi ışığında analiz edilir. Şirketler bunları tüketici davranışlarını etkilemek, yeni ürünler yaratmak ve daha etkili pazarlama kampanyaları oluşturmak için kullanabilir.
Basitçe ifade etmek gerekirse, Davranışların İnterneti alanı, insanların belirli bir görevi ne zaman, neden ve nasıl yerine getirdiğini anlamayı amaçlamaktadır. Aslında IoB Google Analytics, Ahrefs ve Lucky Orange gibi web analiz araçlarının yaptığı şeyi yapar. Yani kullanıcıların hangi web sitesi sayfalarını ziyaret ettiğini, belirli bir sayfada ne kadar süre kaldıklarını ve içerikle nasıl etkileşime girdiklerini anlar.
Davranışların İnterneti (IoB), mağaza raflarına monte edilmiş hareket sensörleri, alışveriş merkezinin etrafına dağılmış akıllı CCTV kameralar veya potansiyel müşterilerin kullandıkları fitness takip cihazları gibi kaynaklardan ve IoT'nin yanı sıra yapay zekâ, veri analitiği ve bulut bilişim gibi farklı teknolojileri davranış bilimi ile birleştirmektedir.
Davranış bilimi, insan davranışlarını deney ve gözlem yoluyla inceleyen bir disiplindir. İnsanların neden belirli bir şekilde hareket ettiklerini izah etmeyi amaçlar. Bu bağlamda söz konusu çalışma alanı, işletmelerin insanların neden belirli ürünleri satın aldıklarını, web siteleriyle nasıl etkileşime girdiklerini ve daha fazlasını anlamalarına yardımcı olur. Davranış bilimi, insan eylemlerinin arkasındaki mantığı anlamak için motivasyon, alışkanlıklar, sosyal etki vb. gibi birçok faktörü dikkate alır.
IoB uygulamasını detaylandırmak gerekirse, her şeyin başı olan sağlık sektöründen bir örnek ile konuyu gözünüzde canlandırmak daha etkili olacaktır. Sağlık hizmetlerinde Davranışların İnterneti’ni kullanmanın güzel bir örneği hastanın ilacını almayı unutup unutmadığını belirlemek ve bir hatırlatma göndermek için kan basıncı ve kalp atış hızı gibi hayati belirtileri takip eden IoT cihazlarından gönderilen gerçek zamanlı hasta verilerini analiz etmektir.
Ayrıca IoT sağlık şirketleri, doktorların hastanın reçete edilen tedaviye verdiği tepkileri fiziksel olarak orada bulunmadan uzaktan değerlendirmelerine yardımcı olan IoB çözümleri oluşturabilir. Doktorlar ayrıca bir hastanın sağlığı üzerinde olumsuz etkisi olan davranışları belirleyebilir ve kişinin bu davranışları ne sıklıkla yaptığını görebilir.
Avrupalı bir araştırma ekibi, yaşlılarda Alzheimer hastalığının erken belirtilerini tespit etmeye yardımcı olan bir yaklaşım geliştirdi. Ekip, yaşlıların davranışlarını incelemek ve bu hastalığın erken evrelerine işaret edebilecek değişiklikleri tespit etmek için IoT sensörlerinden veri topladı.
İkinci ve son örneği de eğitim sektöründen verip konuyu toparlayalım. Öğrenci davranışları hakkında veri toplamak eğitimcilerin kişiselleştirilmiş programlar oluşturmasına yardımcı olur. Ayrıca, Davranışların İnterneti çözümlerinin okullarda kullanılması, öğretmenlerin öğrenci katılımını konsantrasyonunu ve diğer öğrenme modellerini anlayarak akademik yılın sonundaki performanslarını tahmin etmelerine ve okulu bırakma riski taşıyan öğrencileri belirlemelerine olanak tanır. Bu teknoloji, öğretmenlerin öğrencilerdeki kendine zarar verme eğilimi gibi psikolojik bozuklukları tespit etmelerine bile yardımcı olabilir.
Bir başka uygulama da öğrenci kartlarına yerleştirilen RFID (radyo frekansı ile yapılan sorguları almaya ve cevaplamaya olanak tanıyan bir silikon yonga, anten ve kaplama) etiketleri aracılığıyla öğrenciler hakkında veri toplayabilen ve devam gibi faktörleri izleyebilen akıllı sınıfların uygulanmasıdır.
Birleşik Arap Emirlikleri'nden bir araştırma ekibi, öğrenci performansını artırmak için Davranışların İnterneti ve yapay zekânın bir kombinasyonunu kullandı. Platformları öğrencilerin okuma ve yazmayı içeren kişisel yetenekleri gönüllülük ve iş birliği gibi sosyal istekleri hakkında veri topladı ve analiz etti. Bu, öğrencilerin davranış kalıplarını ortaya çıkardı ve onları düşük performans gösterenler, orta ve güçlü performans gösterenler olarak gruplara ayırdı. Daha sonra sistem, belirlenen zayıflıklara göre öğrencilere tavsiyelerde bulundu.
Bu deney öğrencilerin gelişmesine yardımcı oldu. Örneğin konuşma ve iş birliği becerilerini geliştirmeleri önerilen öğrenciler %90'ın üzerinde gelişme gösterdi. Yazma ve gönüllülük üzerine çalışan öğrenciler ise başlangıç puanlarına göre %95 oranında gelişme kaydettiler.
Davranışların İnterneti, şirketlerin farklı kaynaklardan toplanan büyük miktarda veriyi anlamlandırmasına ve bunlardan para kazanmasına ya da operasyonları hizmetleri ve ürünleri iyileştirmek için kullanmasına yardımcı olur.
Teknolojinin yatırımcıları, davranışların interneti ile kararlarımızı daha doğruya yakın vereceğimizi söylüyor ve bizleri rahatlatmaya çalışıyor. Ama şirketlerin doğrusuna mı yoksa bizlerin doğrusuna mı? Bunu şu an itibarıyla kimse bilmiyor.
Günümüz dünyasının sorunlarını çözemeyen insan yakın gelecekte kararların verilmesi işini kendi adına yapay zekâ isimli birine verecek, öyle görünüyor. Bence her şey çok güzel olacak. Neden mi? Kim gelse bu işi insandan daha güzel yapar da ondan.