Mimari Açıklama Raporu
Türkmenistan’ın başkenti Aşkabat’taki mevcut havalimanı arsasında 14 milyon yolcu/yıl kapasiteli yeni uluslararası havalimanı kompleksi için açılan ihaleyi bir Türk firması kazanmıştır. Tasarımı, ihaleyi alan Polimeks firması tarafından yapılmış olan proje; Tekeli Sisa Mimarlık Ortaklığı tarafından yeni veri ve talepler ile geliştirilerek kesin proje haline getirilmiş ve uygulama projeleri hazırlanmıştır.
Proje kapsamında; 165.861 m2 alanlı Terminal binası, 50 odalı Havaalanı oteli, 12.776 m2 alanlı VIP binası, 4100 araç kapasiteli Otopark binası ile 1820 araç kapasiteli açık otopark yer almaktadır.
Ülkenin sembolü olan Laçin kuşu formu ile simgeleştirilmiş olan yapının terminal bölümünde; çatı strüktürü ve dış kaplaması, kuş formlu heykelsi bir modelden alınarak inşa edilebilir proje haline getirilmiştir. Kuş formu ile biçimlenen terminal binasında giden yolcular, viyadük üzerinden binaya giriş yapmaktadır. Ana girişlerden geçilerek gelinen check-in holünde, kanatlarını açmış Laçin kuşunun dış kabukta biçimlenen formu, iç mekanda da kanatların alt kavisini ifade eden bir iç kabuk ile görkemli ve güçlü bir mekan etkisi yaratmaktadır. Check-in holünden sonra, güvenlik kontrollerinden geçilerek gelinen bölümde yolcuların ihtiyaçlarını karşılayacak ticari alanlar, kafeler, duty free alanları yer almaktadır.Doğrusal sistemde kurgulanan iskele bloğu ise kuş formu ile simgeleştirilen yapının kuyruk bölümüdür. Bu bölümde yolcular orta akstaki ana koridor ve yürüyen bant ile gate salonlarına ve uçaklarına ulaşmaktadırlar.
Terminal binasına gelen yolcu, uçaktan indikten sonra yolcu köprülerinden bir kat yukarı çıkarak, iskele bloğunun orta aksındaki gelen yolcu ana koridoruna ulaşır. Bu sistem sayesinde, yolcu bekleme salonlarında iki kat yükseklikte ferah mekanlar elde edilmiştir. İskele bloğunun iki yanında toplam 30 adet yolcu köprülü biniş kapısı bulunmaktadır.İskele bloğu, kuyruk bölümünün en ucunda yer alan yıldız formu ile sonlandırılmıştır. Bu bölümde, uçak yanaşma köprüleri, yolcu bekleme salonları ve ticari alanlarla birlikte hotel fonksiyonları yer almaktadır. Havalimanı terminal binası gibi karmaşık fonksiyonların simgesel bir form içine yerleştirildiği bu yapının çelik uygulama projeleri; sayısız kesitler alınarak, her bir kirişin formu tek tek biçimlendirilmiş ve gelişmiş üç boyutlu programlarla çizimleri hazırlanmıştır. Stilize edilmiş kanatları açık kuş formu gövde ve baş kısmında akıcı bir formla biçimlenirken; gövde kısmında bu biçimi birebir takip eden çelik makaslarla oluşturulan strüktür ile baş kısmında uzay kafes çelik sistemle örülmüş yapısal çelik bir heykel gibi inşa edilmiştir. Uzay kafes çelik sistem ile oluşturulan baş kısmı, 36m konsol olarak taşıtılmıştır.
Mühendislik Açıklama Raporu
Aşkabat Uluslararası Havalimanı Terminal Binası’nın, büyük açıklıklı ve her yönde hareketli çatısı, yapısal çeliğin tüm avantajlarının kullanılabileceği bir örnek oluşturmuştur. Terminal bölümü üzerinde kalan çatı kısmı, planda, baş kısmı hariç olmak üzere, 350mx70m boyutlarında bir LAÇİN (şahin) KUŞU formundadır ve bir teminal binasının ferahlığını sağlamak amacı ile bir yönde 36m, diğer yönde 30m aralıklarla düzenlenmiş betonarme kolonlarla taşınmaktadır. ŞAHİN’in baş kısmı ise, terminal bölümü üzerinde konumlanan bu gövde kısmından öne doğru, 36m konsol olarak çıkmaktadır. Bu çatıyı oluşturmak üzere, 3m yüksekliğinde ve her iki yönde, ana ve tali makaslar oluşturulmuştur. Kuşun sırt ve kanat kısımlarının her iki yönde alçalan ve yükselen formuna en yakın geometriyi sağlamak üzere, her yönde akıcı bir çelik konstrüksiyon tasarımı gerçekleştirilmiştir.
Çelik çatıda, 70m yönünde bir dilatasyon gerekmemiştir. Diğer yönde ise, her dört kolon üzerinde kalan kısım, yan açıklıklara doğru 12m konsol çıkarak, yan blok çatısı ile aralarında 30cm mesafe bırakmak üzere, 60mx70m boyutlarında parçalara bölünmüştür. Laçin’in, öne doğru kosol olarak uzanan 36m boyundaki baş kısmının yükseliği 9m’den başlamakta ve uçlara doğru incelmektedir. Bu kısmın, yapı üstündeki gövde kısmını oluşturan çelik makas sisteminin devamı olarak düzenlenmesi yerine, 3m modülasyona sahip bir çelik uzay kafes sistem ile teşkil edilmesi, statik ve ekonomik açıdan daha uygun bulunmuştur.
Bu uzay çelik sistemin, Terminal Binası bitimindeki ana makaslarla bağlantısı, oldukça büyük mertebelerdeki düşey ve yatay yüklerin bu makaslara aktarılması, oldukça titiz bir tasarım –mühendislik ve geometrik bütünlük- çalışması gerektirmiştir. Özellikle konsol yönünde, başın üst kısmındaki çekme ve alt kısmındaki basınç kuvvetlerinin ana konstrüksiyona güvenle aktarılması için, düşey makaslar dışında, yatay makaslar da düzenlenmiştir. Terminal Blokları dışında, İskele ve Otel Blokları üzeri de çelik konstrüksiyon ile kapatılmıştır. Her bloka ait görseller, ekli sayfalarda verilmiştir.
Büyük açıklıklı ve amorf bir yapıya sahip bu çatının, yapısal çelik kullanılması dışında ekonomik ve güvenli bir şekilde çözümü mümkün değildir. Son döşeme kotundan yaklaşık 20m yukarıda kalan bu imalatın, kalıp ve yoğun bir iskele gerektirmeden yapılabilmesi ve diğer yapı malzemelerine göre çok hafif olması, inşaata kolaylık ve hız sağladığı gibi, depremde oluşacak yatay kuvvetlerin ciddi mertebelerde azalmasını da sağlamıştır.